सामाजिक परम्परा धानेका आमा र बुवा समुह

महिलाको हक, हित र सशक्तिकरणका लागि आमा समुह र विकासका कामहरुको लागि पुरुषहरु सक्रिय भएको सुन्दै र देख्दै आएका कार्य हुन् । रुकुम पश्चिमको मुसिकोट नगरपालिका १० मा भने यी कामका अतिरिक्त परम्परागत रितिरिवाज, संस्कार र संस्कृति जोगाउन छुट्टाछुट्टै रुपमा आमा र बुवा समुह सक्रिय रहेका छन् । 

यी समुहले गाउँको समग्र विकास निर्माणको काममा स्थानीयलाई एक ढिक्का बनाउनका साथै मेला, पर्व, विवाह, भोज लगायतका साँस्कृतिक गतिविधिहरु धानेका छन् । वडाको कामी बुढा चौर टोलका आमाहरुले दश वर्ष अघि स्थापना गरेको परिवर्तनशिल आमा समुहले महिलाहरुको विगतको अवस्था परिवर्तनका साथै गाउँको रितिरिवाज र संस्कार जोगाउन निरन्तर काम गरिरहेको छ ।

समुहका अध्यक्ष सुकमती ओलीले गाउँघरमा हुने विवाह, पुजापाठ र साँस्कृतिक कार्यक्रमहरुमा आमा समुहले पेंसेरु, सिंगारु लगायतका स्थानीय नाच प्रस्तुत गर्ने गरेको बताउनुभयो । उहाँका अनुसार गाउँको पुरानो संस्कृति र रितिरिवाज जोगाउन एउटै पोशाकमा नाचगान प्रस्तुत गर्नेदेखि महिला अधिकारको सवालमा वहस, मेलमिलापमा सहजिकरण गर्ने कार्य समुहले गरिरहेको छ ।

यसैगरी नियमित मासिक बैठक बस्ने, लेबी उठाउने र समुहका सदस्यहरुलाई सस्तो ब्याजमा आयआर्जनका लागि लगानी समेत गर्ने गरिएको छ । यो समुहमा अहिले २६ जना आमाहरु आवद्ध हुनुहुन्छ । 

यहि टोलमा दुई वटा पैसेरु समुह छन् । बुवा समुहका रुपमा परिचित यी समुहमा पुरुषहरु मात्र आवद्ध छन् । टोल विकास संस्थाका अध्यक्ष समेत रहनुभएका समहुका अध्यक्ष खिमबहादुर ओलीले देउसी खेलेर जम्मा गरेको रकमबाट टोल विकास संस्थाको नाममा १३० वर्गमिटर जग्गा किनेको बताउनुभयो । गाउँमा हुने विवाह, पुजापाठ, सांस्कृतिक कार्यक्रममा चाहिने दमाहा, पैजन, डौरी, मादल, झ्याली लगायतका बाद्यवादनका सामाग्री र भाडावर्तन समेत समुहले खरिद गरेको छ । 

कामी बुढा चौर टोलमा नौ वर्ष अघि गठन गरिएको पैंसेरु समुहका अध्यक्ष कर्णबहादुर बुढाले समुहमा करिब तीन लाख बचत रहेको र कम ब्याजमा समुहका सदस्यहरुमा लगानी गर्ने गरेको बताउनुभयो । उहाँका अनुसार समुहले गाउँमा आपतमा परेका, दीर्घरोगीहरुलाई उपचारका लागि आर्थिक सहायता गर्ने गरेको छ ।

दसैतिहारमा घरघरमै गएर नाचगान गर्ने, विवाह, पुजाआजाका कार्यक्रममा पौराणीक संस्कृति प्रस्तुत गर्ने काम यो समुहले पनि गर्ने गरेको छ । वडाको नमूना बस्ती टोलमा हिरालाल कठायतको नेतृत्वमा अर्को समुह पनि सक्रिय रहेको छ । 

वडा अध्यक्ष धनबहादुर खड्काले वडामा चार वटा टोल विकास संस्था रहेको र ती टोलमा सात वटा आमा र तीन वटा पुरुष समुह रहेको जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार यी समुहहरुले परम्परा र संस्कृति जोगाउन एउटै पोशाकमा पुराना नाच प्रस्तुत गर्ने गरेका छन् । यसैगरी बाजागाजाका सामाग्री र विवाह, भोज, पुजा, वर्तबन्ध लगायतका काममा आवश्यक भाडावर्तनहरु जम्मा गरेका छन् ।

समहुले सस्तोमा ब्याजमा आयआर्जनका काममा ऋण लगानी पनि गर्ने गरेका छन् । वडा अध्यक्ष खड्काले यी समुहहरुले सरकारका तर्फबाट हुने विभिन्न योजनाहरुको काममा सहजिकरण गर्ने, सामाजिक एकता जोगाउने, विकासका काममा अपनत्व सिर्जना गर्ने कार्यपनि गरिरहेको बताउनुभयो । वडा कार्यालयले यी समुहहरुको संस्थागत विकासका साथै बाद्यवादन, पोशाक खरिदका लागि सहयोग समेत गरेको छ ।